Ελληάννα Μάντακα- Brinkmann,
Λογοπεδικός, Μ.Α, Αντιπρόεδρος του ΠΣΛ και συν-ιδρύτρια του HouseHub
Η ανάπτυξη του κάθε παιδιού είναι πολυδιάστατη, γιατί ένα παιδί δεν μεγαλώνει μόνο στον γνωστικό τομέα ή τον κινητικό, αλλά αναπτύσσεται μέσα στο περιβάλλον που ζει στην οικογένεια που μεγαλώνει και σύμφωνα με την διατροφή που του παρέχεται ακόμα και κατά την διάρκεια της κύησης. Για να φτάσει λοιπόν ένα παιδί στην ηλικία των 4 ετών που είναι ένα πολύ βασικό ορόσημο στην παιδική ηλικία ανεξάρτητα της πολιτισμικής του προέλευσης, ξεκινάει από πολύ πιο νωρίς. Το πρώτο και πιο βασικό ορόσημο είναι η περίοδος της κύησης του κάθε παιδιού και κατά πόσο μεγαλώνει σωστά μαζί με την μητέρα του (Sheridan, M.et al. 2014).
Από τις πρώτες μέρες της ζωής του μωρού που έρχεται στον κόσμο το ρεπερτόριό του είναι γεμάτο από δεξιότητες κινητικές και αντιληπτικές που έχει αποκτήσει κατά την περίοδο της κύησης (Sheridan, M.et al. 2014). Το πρώτο έτος της ζωής του κάθε ανθρώπου είναι η μοναδική περίοδος σε όλη του την ζωή, που εξελίσσεται σε όλους τους τομείς τόσο γρήγορα.
Για τη περίοδο λοιπόν μέχρι την ηλικία των τεσσάρων ετών μπορείτε να δείτε στην παρακάτω ιστοσελίδα του Πανελληνίου Συλλόγου Λογοπεδικών- Λογοθεραπευτών (ΠΣΛ) και να δοκιμάσετε να απαντήσετε και στα ερωτηματολόγια που είναι για αυτό το ηλικιακό φάσμα σε σχέση με τον λόγο των παιδιών δίνοντας πολλές πληροφορίες για γονείς και εκπαιδευτικούς: http://www.logopedists.gr/logopedists/
Παράλληλα το βιβλίο της Mary Sheridan και των συνεργατών της στην τέταρτη αγγλική έκδοση (Sheridan, M.et al. 2014) εξηγεί με εικόνες και πολύ ωραίο τρόπο όλα τα αναπτυξιακά ορόσημα σε όλους τους τομείς (κινητικό, γνωστικό, κοινωνικό κλπ) μέχρι την ηλικία των πέντε ετών.
4 ετών
Στην ηλικία των τεσσάρων ετών ένα παιδί βρίσκεται σε ένα πολύ σημαντικό αναπτυξιακό ορόσημα σε όλα τα επίπεδα της εξέλιξής του (Jugend Amt Köln, Sheridan, M.et al. 2014).
Κινητικές δεξιότητες
Τα παιδιά έχουν την δυνατότητα, κινητικά να μπορούν να στέκονται στο ένα πόδι να ανεβαίνουν και να κατεβαίνουν τις σκάλες όπως ένας ενήλικας με εναλλαγή του ποδιού τους και να τρέχουν χωρίς καμία δυσκολία κάνοντας ελιγμούς στις γωνίες και σε εμπόδια που θα συναντήσουν. Επίσης στην λεπτή κινητικότητά μπορούν να κρατήσουν το μολύβι σε τρίποδη θέση. Στην αυτοεξυπηρέτηση μπορούν να τα καταφέρουν αρκετά καλά, χρειάζονται όμως ακόμα βοήθεια(Sheridan, M.et al. 2014).
Γνωστικές δεξιότητες και αντιληπτικές δεξιότητες
Το παιδί μπορεί να μετράει μέχρι το 20 και να μετράει ανάποδα από το 5-0, καθώς και να μπορεί φωτογραφικά να ξεχωρίσει το όνομά του σε τυπωμένο χαρτί. Μπορεί επίσης να φτιάξει ένα πύργο με τουβλάκια και να φτιάξει και διαφορετικές κατασκευές. Μπορεί να αντιγράψει απλά γράμματα ή σχήματα. Ξεκινάει να κατανοεί πως λειτουργεί το περιβάλλον που ζει και μεγαλώνει και ξεκινάει να αντιλαμβάνεται την έννοια του χιούμορ. Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά χρειάζονται όρια έτσι ώστε να κατανοούν καλύτερα το περιβάλλον τους. Επίσης μαθαίνει με ευκολία τραγουδάκια ή ποιήματα (Sheridan, M.et al. 2014, Jugend Amt Köln).
Γλωσσικές και φωνολογικές δεξιότητες
Ένα παιδί από την ηλικία των 4 ετών μπορεί να διηγηθεί μια απλή ιστορία και να περιγράψει κάποιο γεγονός που έχει συμβεί μέσα στην καθημερινότητά του. Μπορεί επίσης να περιγράψει μέσα από μία μικρή συνέντευξη απλές έννοιες και να ονομάσει τα πρόσωπα της πυρηνικής και λίγο διευρυμένης οικογένειας (παππούς και γιαγιά από την μεριά και των δύο γονέων) καθώς και να περιγράψει το χώρο που ζει και μεγαλώνει. Ο λόγος του και η φωνολογία του έχουν αρκετά ολοκληρωθεί εκτός από το /r/ που μπορεί να ολοκληρωθεί η σωστή χρήση του και μέχρι την ηλικία των 7 ετών. Επίσης, μπορεί να μπερδεύονται ακόμα με κάποιους ήχους που όμως με την επανάληψη τους τους κατακτούν με ευκολία.
Tα παιδιά χρησιμοποιούν τη μητρική τους γλώσσα επαρκώς. Οι φωνολογικές αρθρωτικές και γλωσσικές δεξιότητες καθώς και δεξιότητες συζήτησης τις οποίες διαθέτουν τα παιδιά, τους επιτρέπουν να επικοινωνούν ικανοποιητικά και να έχουν πρόσβαση σταδιακά σε πιο σύνθετες γνώσεις και μεταγλωσσικές δεξιότητες.
(http://www.logopedists.gr/logopedists/wp-content/uploads/2018/02/anomilo4_ergaleio.pdf)
Συναισθηματικές δεξιότητες
Τα παιδιά αντιλαμβάνονται και κατανοούν καλύτερα τις συναισθηματικές διακυμάνσεις στο περιβάλλον τους και μπορούν να δείξουν εν-συναίσθηση. Μπορούν επίσης να μιλήσουν μετά από παρότρυνση και εκπαίδευση για τα συναισθήματά τους (Sheridan, M.et al. 2014, Jugend Amt Köln). Μπορούν να ξεκινούν να αντιληφθούν τις συναισθηματικές διακυμάνσεις που μπορεί να υπάρχουν στην οικογένεια όμως δεν μπορούν ακόμα να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους και αυτό μπορεί να τους προκαλεί σύγχυση και εκνευρισμό χωρίς να καταλαβαίνουν το λόγο.
Κοινωνικές δεξιότητες και παιχνίδι
Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά γίνονται πιο κοινωνικά και μπορούν να βρεθούν σε ομάδες με συνομήλικούς τους και να παίξουν μαζί παιχνίδια ρόλων. Ξεχωρίζουν κάποιες φορές τους ρόλους τους στο παιχνίδι (αγόρι-κορίτσι, μπαμπάς-μαμά) (Sheridan, M.et al. 2014, Jugend Amt Köln).
5 ετών
Κινητικές δεξιότητες
Τα παιδιά μπορούν να κάνουν ακόμα πιο πολύπλοκες κινήσεις όπως να περπατούν σε μία λεπτή γραμμή ή να κάνουν κουτσό με τα χέρια διπλωμένα, να πετάνε και πιάνουν την μπάλα με το ένα χέρι. Μπορούν να αντιγράφουν πιο πολύπλοκα σχέδια και να ζωγραφίζουν ένα ανθρωπάκι με αρκετές λεπτομέρειες. Επίσης μπορούν να χρησιμοποιήσουν το κουτάλι και το πιρούνι για να φάνε μόνα τους (Sheridan, M.et al. 2014).
Γνωστικές δεξιότητες και αντιληπτικές δεξιότητες
Μπορούν να μετράνε χωρίς καμία δυσκολία μέχρι το 20 και ίσως και περισσότερο. Ξεχωρίζουν περισσότερα από τα βασικά χρώματα. Ξεκινούν να αντιλαμβάνονται την αίσθηση του χρόνου Σε αυτή την ηλικία μπορούν να αποκτήσουν ένα ζωάκι που θα μπορούν να το προσέχουν και να αντιληφθούν την έννοια της φροντίδας (Sheridan, M.et al. 2014, Jugend Amt Köln).
Γλωσσικές δεξιότητες και φωνολογικές δεξιότητες
Μπορούν να περιγράφουν μία ιστορία με εικόνες ή να επαναλάβουν ένα παραμύθι που άκουσαν μέσα από απλές ερωτήσεις. Χρησιμοποιούν πιο πολύπλοκες γραμματικές έννοιες ακόμα και τους διαφορετικούς χρόνους (παρελθόν- παρόν- μέλλον). Η φωνολογία τους βελτιώνεται περισσότερο και η έκφραση και περιγραφή αναπτύσσονται πολύ γρήγορα στα επίπεδα των ενηλίκων.
Συναισθηματικές δεξιότητες
Μπορούν να είναι πολύ προστατευτικά σε μικρότερα αδέλφια και ζωάκια. Έχουν την συναισθηματική δεξιότητα να παρηγορήσουν κάποιο συνομήλικό/η τους όταν δείχνει στεναχωρημένος/η (Sheridan, M.et al. 2014, Jugend Amt Köln).
Κοινωνικές δεξιότητες και παιχνίδι
Μπορεί να κάνει φιλίες και να έχει ένα δικό/η του φίλο/η. Λειτουργούν χωρίς καμία δυσκολία σε ομάδες αθλητικές, θεατρικές ή κοινωνικές. Ξεκινούν σε αυτή την ηλικία η ταύτιση με σούπερ ήρωες. Στο παιχνίδι μπορούν να παίξουν με μινιατούρες και οι κατασκευές γίνονται πιο πολύπλοκες (Sheridan, M.et al. 2014, Jugend Amt Köln).
6 ετών
Κινητικές δεξιότητες
Μπορούν πλέον να κάνουν ποδήλατο, πατίνι με ευκολία, να κλωτσήσουν την μπάλα και να κάνουν πολύπλοκες κινήσεις με το σώμα τους χρησιμοποιώντας παράλληλα όλα τα άκρα τους. Μπορούν να ζωγραφίζουν με μεγάλη ευκολία ζώα, σπίτια, ανθρωπάκια με περισσότερες λεπτομέρειες (φρύδια, βλέφαρα, νύχια) (Jugend Amt Köln).
Γνωστικές δεξιότητες και αντιληπτικές δεξιότητες
Μπορούν να ακολουθήσουν πολύπλοκες εντολές και να ξεκινήσουν να έχουν την αίσθηση του χρόνου πιο συγκεκριμένα μέσα από το καθημερινό τους πρόγραμμα, να παρακολουθήσουν και να μάθουν καινούργιες πληροφορίες και να τις επεξεργαστούν έτσι ώστε να τις χρησιμοποιήσουν και σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Ξεκινούν να έχουν μεγαλύτερη κατανόηση για τις αριθμητικές έννοιες. Αν έχουν ξεκινήσει το σχολείο είναι σε θέση μόνα τους με την σωστή καθοδήγηση από την/τον δασκάλα/ο να κάνουν μόνα τους τα μαθήματα του σχολείου (Jugend Amt Köln).
Γλωσσικές δεξιότητες και φωνολογικές
Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά ξεκινούν να έχουν την φωνολογική συνειδητότητα που είναι μία μεταγλωσσική ικανότητα που αρχίζει να αναπτύσσεται από τα 2 ½ χρόνια περίπου και σχετίζεται με την ικανότητα να μπορούμε να αντιλαμβανόμαστε και να χειριζόμαστε σωστά την δομή των λέξεων. Τα παιδιά που αποδίδουν καλά σε τέτοιες εργασίες στην προσχολική ηλικία, αναμένεται να μάθουν να διαβάζουν γρηγορότερα και να γράφουν με μεγαλύτερη ευκολία.
Συναισθηματικές δεξιότητες
Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία μπορούν να περιγράψουν και να ονομάσουν τα βασικά συναισθήματά τους, να βάλουν τα όρια τους και να αντιλαμβάνονται καλύτερα τα συναισθήματα των φίλων τους και κοντινών τους ενηλίκων (Jugend Amt Köln).
Κοινωνικές δεξιότητες και παιχνίδι
Τα παιδιά μπορούν να κάνουν χρήση των κοινωνικών κανόνων ακόμα και αν δεν μπορούν να το ελέγχουν απόλυτα αλλά χρειάζονται παρότρυνση και εκπαίδευση. Τα παιδιά στην ηλικία των έξι ετών χρειάζονται ακόμα χρόνο για να παίξουν! (Jugend Amt Köln).
Βιβλιογραφία
Jugend Amt Köln: «Elternbriefe Von 1 bis 8 Lebensjahr»
http://www.logopedists.gr/logopedists/ (Τρίπτυχα φυλλάδια με τα αναπτυξιακά ορόσημα σε σχέση με τον λόγο του κάθε παιδιού)
http://www.logopedists.gr/logopedists/wpcontent/uploads/2018/02/anomilo4_ergaleio.pdf
Sheridan, M., Sharma, A. and Cockerill, H. (2014) Mary Sheridan’s, From Birth to five years: Children’s developmental progress, 4th edition. Routledge.
Η Ελληάννα Μάντακα-Brinkmann είναι λογοπεδικός. Έκανε τις βασικές της σπουδές στην λογοθεραπεία στο Παν/μιο της Ferrara της Ιταλίας και το πρώτο μεταπτυχιακό της M.A. στο Παν/μιο του Leeds στην Αγγλία. Αυτή την στιγμή (10ος του 2021) βρίσκεται στο δεύτερο έτος του επόμενου Μεταπτυχιακού της με θέμα «Αξιολογική
Ανθρωπολογία και Νευροηθική» στο ΕΚΠΑ στην Θεολογική Σχολή και ετοιμάζεται για την εκπόνησης της μεταπτυχιακής εργασίας της.
Στην διάρκεια της κλινικής της δουλειάς έχει κάνει μία εκπαίδευση σαν εκπρόσωπος του γλωσσικού προγράμματος Μάκατον. Ήταν ιδρυτικό μέλος στο Μάκατον Γερμανίας κάνοντας σεμινάρια σε πολλές πόλεις της Γερμανίας και παρουσιάζοντας το πρόγραμμα αυτό και παράλληλα έκανε εποπτεία σε σχολεία και γονείς για την καλύτερη και αποτελεσματικότερη χρήση του Μάκατον στην καθημερινότητα των παιδιών. Είναι επίσης εκπαιδευμένη στην Αγγλία στο πρόγραμμα Hanen, συμβουλευτικής γονέων (It Takes Two to Talk και More than Words), και έχει κάνει την εκπαίδευση του κλινικού επόπτη για φοιτητές λογοθεραπείας στο Πανελλήνιο Σύλλογο Λογοπεδικών. Τα τελευταία δέκα πέντε χρόνια είναι επόπτρια σε φοιτητές λογοθεραπείας και νέους επαγγελματίες λογοθεραπείας.
Έχει παρακολουθήσει εκπαιδευτικά σεμινάρια στο Αθηναϊκό Κέντρο Μελέτης του Ανθρώπου (ΑΚΜΑ) με ένα διετές πρόγραμμα στη συστημική θεώρηση και δύο χρόνια στην ομάδα οργανισμών, βελτιώνοντας τον εαυτό της τόσο επαγγελματικά όσο και προσωπικά (2015-2019). Από τον Σεπτέμβριο του 2020 είναι ένα από τα μέλη που ξεκίνησαν την ομάδα Συνεξέλιξης κάτω από την σκέπη του ΑΚΜΑ Συν^2 (Συνεξέλιξης και Συνεισφοράς).
Έχει εργαστεί στην Γερμανία και στην Ελλάδα. Από το 1990-1994 εργάστηκε σαν εθελόντρια και αργότερα σαν εξωτερικός συνεργάτης στο Ίδρυμα για το Παιδί «Η Παμμακάριστος». Από το 1994-1998 δούλεψε σε ειδικό παιδικό σταθμό στην Κολωνία της Γερμανίας σαν υπεύθυνη λογοπεδικός. Από το 2002-2015 εργάστηκε σαν Λογοπεδικός και αργότερα σαν υπεύθυνη του τμήματος λογοθεραπείας στο Ίδρυμα για το Παιδί «Η Παμμακάριστος». Από τον Δεκέμβριο του 2015 μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2018 εργάστηκε στο Συμβουλευτικό Κέντρο Οικογένειας του Δήμου Καλλιθέας. Παράλληλα εργάζεται και μέχρι σήμερα σαν εξωτερικός συνεργάτης λογοπεδικός τα τελευταία δέκα χρόνια στο παιδικό σταθμό- Νηπιαγωγείο Play and Learn στην Κηφισιά και σαν σύμβουλος πρώιμης παρέμβασης σε θέματα λόγου και επικοινωνίας στο προσωπικό και στους γονείς. Επίσης εργάζεται και σαν ελεύθερος επαγγελματία λογοπεδικός στον συνεργατικό χώρο HouseHub, στην Κηφισιά.
Κύριο κλινικό της ενδιαφέρον είναι η βελτίωση της επικοινωνίας και των κοινωνικών δεξιοτήτων σε παιδιά και ενήλικες καθώς και η συμβουλευτική γονέων.
Από τον Ιανουάριο του 2017 ίδρυσε μαζί με μία συνάδελφο ψυχολόγο την Αστική Μη Κερδοσκοπική Επιχείρηση, HouseHub (ΑΜΚΕ), ένας συνεργατικός χώρος για επαγγελματίες και οργανώσεις που σαν στόχο έχουν την ενδυνάμωση του ατόμου και το ευ ζην της οικογένειας.
Έχει συμμετάσχει σε ευρωπαϊκά και παγκόσμια συνέδρια και έχει γράψει αρκετά άρθρα και συνεχίζει να κάνει πολλές παρουσιάσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Είναι αντιπρόεδρος στο Δ.Σ του Πανελλήνιου Συλλόγου Λογοπεδικών (ΠΣΛ) και Γενική Γραμματέας στον Ευρωπαϊκό σύλλογο Λογοπεδικών- Λογοπαθολόγων (ESLA).
