Συμεών Ρετάλης,
Καθηγητής στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιά, Υπεύθυνος ερευνών της Kinems
Η έρευνα, η πρακτική και η κοινή λογική επιβεβαιώνουν ότι η προσέγγιση στην εκπαίδευση των παιδιών πρέπει να εστιάζει στην ανάπτυξη ολόκληρου του ατόμου κι όχι μόνο στην απλή εστίαση στην ακαδημαϊκή επίδοση και στις βαθμολογίες των τεστ.
Όπως άλλωστε περιγράφεται στη Στρατηγική της UNESCO στο τομέα της εκπαίδευσης, τα εκπαιδευτικά συστήματα να προωθούν την καλύτερη ψυχική και σωματική υγεία, δημιουργικότητα, και ευημερία ώστε τα παιδιά να μπορούν να ανθίσουν ακαδημαϊκά. Τα μαθήματα στα μαθηματικά, στη γλώσσα, στις φυσικές επιστήμες κλπ—και τα τεστ σε αυτά τα γνωστικά αντικείμενα— που κυριαρχούν στο πρόγραμμα σπουδών, δεν αρκούν για να αποκτήσουν τα παιδιά ενσυναίσθηση, υπευθυνότητα, αυτενέργεια, εκφραστικότητα, επικοινωνιακές δεξιότητες και ψυχο-σωματική ευεξία.
Έτσι, η νεότερη θεώρηση στην εκπαίδευση των μαθητών προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας πρεσβεύει ότι πρέπει να δίνεται προσοχή και έμφαση στην κοινωνική, συναισθηματική, νοητική, σωματική καθώς και γνωστική ανάπτυξη των μαθητών.
Ήδη στην Ελλάδα, με την εισαγωγή των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων στο σχολικό αναλυτικό πρόγραμμα ξεκινώντας από το Νηπιαγωγείο, προτείνονται να γίνονται με συστηματικό τρόπο εκπαιδευτικές δράσεις σχετικές με την προστασία του περιβάλλοντος, τη καινοτομία και δημιουργικότητα, το ευ ζην, και γενικότερα στις δεξιότητες της ζωής (lifeskills).
Τα παιδιά μαθαίνουν τον κόσμο με όλες τους τις αισθήσεις
Η εκπαιδευτική προσέγγιση της Ολόπλευρης Ανάπτυξης του παιδιού (Whole Child Approach), που βασίζεται στη θεώρηση ότι η μάθηση πρέπει να εμπεριέχει γνωστικές, κοινωνικές, συναισθηματικές και ψυχο-κινητικές διαδικασίες που αλληλεπιδρούν και αλληλοσυμπληρώνονται ώστε να οδηγούν στην ανάπτυξή του γίνεται ολοένα και πιο διαδεδομένη. Τα παιδιά μέσα από ευφάνταστες και ελκυστικές δραστηριότητες έρχονται αντιμέτωπα με τυχόν προβλήματα, π.χ. μια δραστηριότητα με υπολογισμό χρημάτων για να αγοράσουν κάποια τρόφιμα υψηλής διατροφικής αξίας, εξασκούν και εμπλουτίζουν τον προφορικό τους λόγο, αναπτύσσουν δεξιότητες όπως η παρατηρητικότητα σε σχέση με τα αντικείμενα που έρχονται σε άμεση επαφή χρησιμοποιώντας όλες τους τις αισθήσεις και στη συνέχεια επικεντρώνουν την προσοχή τους σε λεπτομέρειες ώστε να βρουν τις λύσεις αξιοποιώντας πρότερες γνώσεις και τη φαντασία τους αλλά και ελέγχοντας την παρορμητικότητά τους.
Μια μέθοδος με ακαδημαϊκή βάση και ανθρώπινη διάσταση
Η προσέγγιση της Ολόπλευρης Ανάπτυξης του παιδιού:
Έχει τις ρίζες της στην παιδαγωγική Μοντεσσόρι που διακηρύττει ότι «το παιδί θα πρέπει να έχει ελευθερία να δράσει και να κινηθεί σε ένα προετοιμασμένο περιβάλλον που ενθαρρύνει την ανάπτυξη».
Αντίστοιχα, χρόνια πιο μετά ο Αμερικανός καθηγητής μάθησης στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, γνωστικός και αναπτυξιακός ψυχολόγος Howard Gardner διατύπωσε τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης θεμελιώνοντας την προσέγγιση της Ολόπλευρης Ανάπτυξης στην Εκπαίδευση.
Με βάση την προσέγγιση αυτή, στα παιδιά προσφέρονται ευκαιρίες να χτίσουν μια πολυσχιδή προσωπικότητα, να είναι ψυχικά και σωματικά υγιή και εξοπλισμένα με στέρεη εκπαίδευση και σημαντικές δεξιότητες ζωής, που θα τα βοηθήσουν να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους. Τέτοιες ευκαιρίες επιτρέπουν στο παιδί να αναπτύξει την προσωπικότητα του με ισχυρή αυτοαντίληψη, συναισθηματική σταθερότητα, κριτική και διαλεκτική ικανότητα καθώς και θετική διάθεση για συνεργασία αλλά και αυτενέργεια. Να χτίσει μία προσωπικότητα υπεύθυνη χωρίς προκαταλήψεις και με αγάπη για τη ζωή.
Η Αμερικάνικη επιστημονική ένωση ASCD (Association for Supervision and Curriculum Development) είναι μεταξύ των πρωτεργατών της σημαντικής προσέγγισης της Ολόπλευρης ανάπτυξη του παιδιού. Αν και αυτή η προσέγγιση ξεκίνησε αρχικά στις ΗΠΑ όπου και εξαπλώθηκε, έχει γίνει μια ευρέως αποδεκτή πρωτοβουλία στην Ευρώπη και στην Ωκεανία που χρησιμοποιούν την προσέγγιση για να επαναπροσανατολίσουν τα εκπαιδευτικά τους συστήματα σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.
Η ολόπλευρη ανάπτυξη κάνει τα πρώτα της βήματα στην Ελλάδαs
Στην Ελλάδα, οι νηπιαγωγοί σχεδιάζουν δράσεις με βάση αυτή την προσέγγιση αν και πολλές φορές άτυπα.
Οι βασικές αρχές της προσέγγιση της Ολόπλευρης Ανάπτυξης είναι
Κάθε μαθητής λαμβάνει ενεργός μέρος στη διαδικασία της μάθησης που θα εμπεριέχει βιωματικές και ποικίλες δραστηριότητες που θα τους τραβούν το ενδιαφέρον.
Κάθε μαθητής έχει πρόσβαση σε εξατομικευμένο πρόγραμμα μάθησης και έχει καταρτισμένους εκπαιδευτικούς που τον καθοδηγούν, συμβουλεύουν, δίνουν ανατροφοδότηση, εμψυχώνουν
Κάθε μαθητής καλλιεργεί τόσο τις ακαδημαϊκές του γνώσεις αλλά και ενδυναμώνει κοινωνικο-γνωστικές, συναισθηματικές και σωματικές δεξιότητες ώστε να προετοιμάζεται για επιτυχία στις σπουδές του και στη συμμετοχή στο κοινωνικό και τεχνολογικό περιβάλλον.
Κάθε μαθητής θα πρέπει να εμπλέκεται σε φυσική άσκηση και σωματική δραστηριότητα που βοηθά στη γνωστική ανάπτυξη, αυξάνει τη δέσμευση και τα κίνητρα.
Κάθε μαθητής έρχεται σε επαφή με τα ψηφιακά μέσα και τις τεχνολογίες ώστε να καλλιεργείται ο ψηφιακός αλφαβητισμός και να είναι περισσότερο ικανοί να αλληλεπιδρούν στον ψηφιακό κόσμο με ασφάλεια και κριτικό πνεύμα.
Έτσι, πρέπει να γίνει μεταστροφή του παραδοσιακού μοντέλου της εκπαιδευτικής διαδικασίας ώστε να εμπλέκονται οι μαθητές σε ελκυστικές μαθησιακές δραστηριότητες που θα τους κινητοποιούν και θα συμβάλλουν στο να αναπτύξουν πέρα από τις ακαδημαϊκές γνώσεις, δεξιότητες κριτικής σκέψης και συλλογισμού, επίλυσης προβλημάτων και επάρκεια σε τεχνολογικές δεξιότητες.
Δάσκαλος και μαθητής, μαζί
Κάθε μαθητής θα πρέπει να έχει πρόσβαση σε εξατομικευμένες δραστηριότητες και να καθοδηγείται από ειδικευμένους εκπαιδευτικούς που νοιάζονται για την ολόπλευρη ανάπτυξή του. Τέτοιοι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να παρακολουθούν την πρόοδο των μαθητών, να παρέχουν έγκαιρη ανατροφοδότηση και να προσαρμόζουν τις δραστηριότητες διδασκαλίας-μάθησης στα ενδιαφέροντα και επίπεδο δεξιοτήτων των μαθητών για να μεγιστοποιήσουν την πρόοδό τους.
Η προσέγγιση της Ολόπλευρης Ανάπτυξης θέτει τα θεμέλια ώστε τα σημερινά παιδιά να μπορέσουν να γίνουν καλοί άνθρωποι, δημιουργικοί, ανθεκτικοί, ενσυνείδητοι πολίτες και οι αυριανοί ηγέτες.. Θέλουμε αυτοί οι μελλοντικοί πολίτες του κόσμου να έχουν υγιείς, ισχυρές σχέσεις και θετικές προσεγγίσεις για τη ζωή και τη μάθηση.
Συνακολούθως, οι εκπαιδευτικοί χρειάζονται μοντέρνα εκπαιδευτικά εργαλεία που θα τους βοηθήσουν να εφαρμόσουν την προσέγγιση της ολόπλευρης ανάπτυξης του παιδιού και που θα συνδράμουν στο να γίνουν οι μαθητές περισσότερο έτοιμοι να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της κοινωνίας, πέραν της επίσημης σχολικής εκπαίδευσης. Τέτοια ελκυστικά εκπαιδευτικά εργαλεία είναι τα ψηφιακά παιχνίδια που μπορούν να αποτελέσουν βασικό κομμάτι στην ανάπτυξη του παιδιού, παίζοντας καθοριστικό ρόλο στην ψυχο-συναισθηματική, κινητική, γνωστική και ακαδημαϊκή του ανάπτυξη. Ειδικά, μέσα από εκπαιδευτικά κιναισθητικά (embodied) παιχνίδια, το παιδί έχει την δυνατότητα να κινηθεί ελεύθερα αναπτύσσοντας αδρή και λεπτή κινητικότητα, να συμμετέχει ενεργά σε ένα δομημένο ψηφιακό εκπαιδευτικό περιβάλλον, να αντιληφθεί τον κόσμο με τις αισθήσεις του μέσα από τη δική του οπτική, να ανταποκριθεί σε νέες καταστάσεις, να εκφράσει τα συναισθήματα του, να αποκτήσει αυτοεκτίμηση, κοκ.
Από τον ψηφιακό κόσμο, στο φυσικό ευ ζην
Με καλοσχεδιασμένα ψηφιακά εκπαιδευτικά παιχνίδια, η μάθηση μπορεί να γίνει περισσότερο συναρπαστική, και εξαιρετικά δημιουργική. Θέλουμε, στο σύγχρονο εκπαιδευτικό περιβάλλον, οι μαθητές να μπορούν να εμπλακούν ενεργά και να εφαρμόσουν ανώτερες νοητικές δεξιότητες και δημιουργική σκέψη ώστε με την καθοδήγηση και ενθάρρυνση του εκπαιδευτικού να συμμετέχουν στην κατασκευή νοήματος, να αντιμετωπίζουν δημιουργικά τις προκλήσεις, να συνεργάζονται και να εφαρμόζουν δεξιότητες κριτικής σκέψης σε πραγματικές, απρόβλεπτες καταστάσεις. Θέλουμε να προετοιμάσουμε και να προασπίσουμε μέσα από σχολικές και εξωσχολικές εκπαιδευτικές δράσεις όσο καλύτερα μπορούμε την κοινωνική και συναισθηματική υγεία και το «ευ ζην» των μαθητών.
Ο Συμεών Ρετάλης είναι Καθηγητής στο Τμήμα Ψηφιακών Συστημάτων του Πανεπιστημίου Πειραιά στο γνωστικό αντικείμενο Μοντέλα Σχεδίασης Τεχνολογικά Υποστηριζόμενης Μάθησης. Είναι, επίσης, υπεύθυνος ερευνών στην εταιρία Kinems. Aσχολείται ενεργά με την έρευνα και ανάπτυξη στο χώρο της σχεδίασης καινοτόμων αλληλεπιδραστικών μαθησιακών συστημάτων και παιχνιδιών δίνοντας έμφαση στα συστήματα που συμβάλλουν στην απόκτηση πολλαπλών δεξιοτήτων από παιδιά. Έχει συγγράψει πάνω από 150 ερευνητικά άρθρα που δημοσιεύονται σε επιστημονικά βιβλία, περιοδικά και συνέδρια και έχει δώσει περίπου 30 προσκεκλημένες ομιλίες σε διεθνή συνέδρια ανά τον κόσμο. Έχει διατελέσει μέντορας και μέλος ομάδων έρευνας και ανάπτυξης που έλαβαν διακρίσεις και βραβεία σε διεθνείς διαγωνισμούς για καινοτόμο λογισμικό (π.χ. Microsoft ImagineCup, Intel Business Challenge). Έχει συμμετάσχει ως κύριος ερευνητής και συντονιστής σε περισσότερα από 30 έργα σε συνεργασία με Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα και φορείς από όλο τον κόσμο χρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση, εθνικές επιχορηγήσεις και γνωστές εταιρείες λογισμικού όπως SmartEducation και Google. Συμμετέχει στην ομάδα αξιολογητών ερευνητικών εργασιών γνωστών διεθνών περιοδικών στον τομέα των Τεχνολογιών Μάθησης. Μεγάλη διάκριση για το έργο του ήταν η διάκριση που έλαβε από το περιοδικό ACM ComputingReviews, ως ο κριτικός με μεγάλη επιρροή τον Ιούνιο 2017. Με συνεργάτες του έχει αναπτύξει διάφορα καινοτόμα εκπαιδευτικά εργαλεία τα οποία έχουν πάρει πολλές θετικές κριτικές όπως η πλατφόρμα εκπαιδευτικών παιχνιδιών Kinems.
תגובות